SYSTEM IDENTYFIKATORÓW I NAZW JEDNOSTEK PODZIAŁU TERYTORIALNEGO (TERC)

Zawartość systemu

System zawiera identyfikatory i nazwy jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego kraju i jest zbudowany według hierarchicznej numeracji: województw, powiatów, gmin.

Budowa identyfikatora terytorialnego

Identyfikator terytorialny składa się z trzech członów – poszczególne człony są symbolami numerycznymi i oznaczają:
Człon I - dwucyfrowy symbol województwa nadany województwom ułożonym w kolejności alfabetycznej z liczb parzystych w przedziale liczb 02 - 98

Człon II - dwucyfrowy symbol powiatu nadany powiatom danego województwa, ułożonym w kolejności alfabetycznej, a następnie miastom na prawach powiatu, odpowiednio:
z liczb 01 - 60 - symbol powiatu,
z liczb 61 - 99 - symbol miasta na prawach powiatu,

Człon III - trzycyfrowy symbol gminy, w którym:

• dwie pierwsze cyfry stanowią kolejne liczby w przedziale liczb 01 – 99, nadane gminom (dzielnicom, delegaturom) po ich ułożeniu w kolejności alfabetycznej w powiatach, począwszy od gmin miejskich, po nich w kolejności gminy wiejskie i miejsko-wiejskie,
• trzecia cyfra stanowi symbol rodzaju jednostki i oznacza:
• 1 – gmina miejska
• 2 – gmina wiejska
• 3 – gmina miejsko-wiejska
• 4 – miasto w gminie miejsko-wiejskiej
• 5 – obszar wiejski w gminie miejsko-wiejskiej
• 8 – dzielnice m. st. Warszawy
• 9 – delegatury w miastach: Kraków, Łódź, Poznań i Wrocław

Objaśnienia rodzaju niektórych jednostek objętych systemem:

• gmina miejska oznacza gminę o statusie miasta,
• gmina wiejska – na jej terenie znajdują się wyłącznie wsie,
• gmina miejsko-wiejska to jednostka, na terenie której jedna z miejscowości ma status miasta, a pozostały teren tej gminy stanowi jej obszar wiejski,
• dzielnica – jednostka pomocnicza w m. st. Warszawa (funkcjonująca na podstawie ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy),
• delegatura – dawna dzielnica w miastach: Kraków, Łódź, Poznań i Wrocław (o których mowa w ustawie z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych).

Wykaz identyfikatorów i nazw wszystkich jednostek podziału terytorialnego kraju stanowi Załącznik nr 1 do rozporządzenia dotyczącego rejestru TERYT.

Aktualizacja systemu

Aktualizacja identyfikatorów i nazw jednostek podziału terytorialnego następuje na bieżąco, po każdej, wprowadzonej rozporządzeniem Rady Ministrów zmianie w podziale terytorialnym kraju, dotyczącej: tworzenia, łączenia, podziału, znoszenia oraz zmiany nazw województw, powiatów, gmin i miast, a także zmiany rodzaju gmin, zmiany przynależności gmin do powiatów i powiatów do województw.
Zmiany w podziale terytorialnym wprowadzane są z dniem 1 stycznia, niekiedy mogą mieć miejsce w ciągu roku (np. zmiany związane z nowym ustrojem m. st. Warszawy weszły w życie 27.10.2002 r.).
Wszelkie zmiany do systemu identyfikatorów i nazw jednostek podziału terytorialnego wprowadzane są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego i dotyczą treści Załącznika nr 1 do rozporządzenia.

Podstawowe zasady aktualizacji systemu identyfikatorów i nazw jednostek podziału terytorialnego:

• nowo utworzonym jednostkom podziału terytorialnego nadaje się pierwszy wolny symbol po ostatnim nadanym w ramach liczb przewidzianych dla danego szczebla podziału i rodzaju jednostki,
• identyfikatory jednostek likwidowanych wyłącza się z systemu i nie mogą być one powtórnie użyte,
• przeniesienie miasta lub gminy do innego powiatu oraz przeniesienie powiatu lub miasta na prawach powiatu do innego województwa wymaga zmiany identyfikatora,
• zmiana rodzaju gminy powoduje zmianę identyfikatora w ostatniej cyfrze trzeciego członu,
• zmiana nazwy i granic jednostki podziału terytorialnego nie powoduje zmiany identyfikatora.

SYSTEM IDENTYFIKATORÓW I NAZW MIEJSCOWOŚCI (SIMC)

System zawiera urzędowe nazwy miejscowości ujęte w obwieszczeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz. U. z 2019 r. poz. 2360) z uwzględnieniem wprowadzonych w drodze rozporządzeń zmian, które nastąpiły po dniu 17 października 2019 r.

W systemie każdej miejscowości przypisany został rodzaj, jako tradycyjne określenie charakteru miejscowości ukształtowanej w procesie rozwoju osadnictwa. Najczęściej używane określenia to: wieś, kolonia, przysiółek, osada, osiedle, osada leśna (definicje podstawowych rodzajów określone zostały w ustawie z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych, Dz. U. z 2019 r. poz. 1443).

Obecnie w katalogu miejscowości funkcjonuje 12 określeń rodzajowych, którym nadano dwucyfrowe symbole:

• 00 część miejscowości
• 01 wieś
• 02 kolonia
• 03 przysiółek
• 04 osada
• 05 osada leśna
• 06 osiedle
• 07 schronisko turystyczne
• 95 dzielnica m. st. Warszawy
• 96 miasto
• 98 delegatura
• 99 część miasta

Rodzaj miejscowości związany jest również z tym, czy stanowi ona samodzielną jednostkę osadniczą (wieś, kolonia, osada), czy jest miejscowością niesamodzielną tj. integralną częścią innej miejscowości. O zakwalifikowaniu w katalogu miejscowości do grupy miejscowości samodzielnych lub niesamodzielnych decyduje sposób zapisu rodzaju miejscowości w Wykazie urzędowych nazw miejscowości i ich części. Jako samodzielne traktowane są miejscowości, które w rodzaju nie mają określonej przynależności do innej miejscowości np. Rogacze, kolonia, Iłowo, osada lub Henrykowice, osada leśna – do tej grupy zaliczane są też wszystkie miejscowości z rodzajem „wieś”. Miejscowości ujęte w Wykazie… jako przysiółek wsi, kolonia wsi, osada wsi, osada leśna wsi, przysiółek osady, kolonia osady itp. z określoną miejscowością nadrzędną (np. Helenówka, przysiółek wsi Sędowice, Modrzejów, kolonia wsi Podlaszcze, Monastyr, osada wsi Jabłeczna, Bobrowite, kolonia osady Wielistowo) oraz wszystkie części wsi, części kolonii zaliczane są do grupy miejscowości niesamodzielnych.
W systemie miejscowości samodzielne i niesamodzielne określa relacja identyfikatorów SYM (identyfikator miejscowości) i SYMPOD (identyfikator miejscowości podstawowej):

• miejscowość samodzielna SYM = SYMPOD
• miejscowość niesamodzielna SYM ≠ SYMPOD.

Identyfikator miejscowości – zasady jego ustalania

Każda miejscowość wiejska tzn. każda wieś, kolonia, osada, przysiółek, itp. oraz integralna część miejscowości wiejskiej, a także każde miasto i część miasta otrzymały niepowtarzalny siedmiocyfrowy identyfikator.
Identyfikator miejscowości jest stały. Miejscowość zachowuje swój raz nadany identyfikator nawet wtedy, gdy w wyniku zmian administracyjnych zmieniła swą przynależność do gminy czy powiatu oraz gdy zmieniła swój charakter, np. nadano jej status miasta. Zmiana nazwy i rodzaju również nie wpływa na identyfikator. Identyfikator ten posiada wyłącznie identyfikujący charakter i nie spełnia funkcji informacyjnych.

Aktualizacja systemu

Aktualizacja systemu identyfikatorów i nazw miejscowości prowadzona jest na bieżąco w oparciu o następujące źródła:

• rozporządzenia Rady Ministrów wprowadzające zmiany w zasadniczym podziale terytorialnym kraju,
• załączniki do protokołów zdawczo -odbiorczych – zestawienie danych dotyczących obszarów przekazywanych w związku z dokonaną zmianą w podziale terytorialnym kraju. Wzór zestawienia stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów dotyczącego rejestru TERYT,
• rozporządzenia ministra właściwego do spraw administracji publicznej dotyczące ustalenia, zniesienia i zmiany urzędowych nazw i rodzajów miejscowości.

Zasady aktualizacji systemu:

• w przypadku nowo utworzonej miejscowości – identyfikator nadawany jest jako pierwszy wolny numer z katalogu identyfikatorów, niezależnie od województwa, powiatu czy gminy,
• w przypadku zlikwidowania nazwy miejscowości, jej identyfikator zostaje wycofany i nie może być powtórnie użyty,
• zmiana nazwy miejscowości, jej rodzaju lub przynależności do gminy, powiatu czy województwa nie powoduje zmiany jej identyfikatora,
• w przypadku przeniesienia miejscowości do miasta lub nadania jej statusu miasta zmienia się jedynie rodzaj miejscowości na miasto lub część miasta (oraz identyfikator terytorialny gminy z systemu identyfikatorów i nazw jednostek podziału terytorialnego TERC).

Zmiany nazewnicze i w podziale terytorialnym wprowadzane są z dniem 1 stycznia (zmiany wynikające ze zmian w podziale terytorialnym kraju w wyjątkowych przypadkach również w ciągu roku). Ustalanie, znoszenie i zmiana urzędowych nazw oraz rodzajów miejscowości leży w kompetencjach ministra właściwego do spraw administracji publicznej – obecnie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zmiany wprowadzane są w drodze rozporządzeń ogłaszanych w Dzienniku Ustaw. Procedurę ustalania, znoszenia i zmiany urzędowych nazw i rodzajów miejscowości określa ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1443).

SYSTEM REJONÓW STATYSTYCZNYCH I OBWODÓW SPISOWYCH (BREC)

System zawiera:

• identyfikatory jednostek podziału terytorialnego wg TERC,
• numery rejonów statystycznych i obwodów spisowych,
• liczbę mieszkań zamieszkanych i niezamieszkanych dla każdego rejonu i obwodu,
• przybliżoną liczbę ludności w każdym rejonie i obwodzie.

Granice jednostek podziału statystycznego utrwalone są w postaci cyfrowej. Warstwa rejonów statystycznych i obwodów spisowych jest dostępna na stronie Portalu Geostatystycznego:http://geo.stat.gov.pl/.

Zasady podziału statystycznego

• obszar każdej jednostki podziału terytorialnego kraju jest podzielony bez reszty na rejony statystyczne, a te również bez reszty na obwody spisowe,
• granice rejonów statystycznych i obwodów spisowych są zawsze dostosowane do granic jednostek podziału terytorialnego, tzn. zawsze zamykają się w granicach tych jednostek, tj.: województw, powiatów, gmin (w przypadku gmin miejsko-wiejskich osobno traktowane jest miasto i osobno obszar wiejski) oraz wyodrębnionych dzielnic i delegatur w miastach: Warszawa, Kraków, Łódź, Poznań i Wrocław,
• granice rejonów statystycznych i obwodów spisowych są spójne z granicami obrębów ewidencyjnych, o których mowa w przepisach o ewidencji gruntów i budynków - spójność ta polega na przyjęciu zasady, że granice rejonów statystycznych i obwodów spisowych oraz obrębów ewidencyjnych nie mogą się przecinać.
• kryterium wielkości jednostek podziału statystycznego jest liczba mieszkań i ludności, stanowiąca nie więcej niż:
  • 999 mieszkań i 2700 osób w rejonie statystycznym,
  • 200 mieszkań i 500 osób w obwodzie spisowym,
• każdy budynek mieszkalny lub budynek, w którym znajduje się przynajmniej jedno mieszkanie, wchodzi w całości do jednego obwodu spisowego. Budynek nie może być podzielony pomiędzy dwa lub więcej rejony statystyczne lub obwody spisowe, bez względu na liczbę mieszkań i liczbę osób w nim zamieszkujących (w tym przypadku może wystąpić zawyżona liczba mieszkań i osób w stosunku do ustalonych limitów),
• w skład jednego obwodu spisowego nie może wchodzić więcej niż jeden obręb ewidencyjny bez względu na to czy jest zamieszkany czy niezamieszkany,
• przy określaniu granic jednostek statystycznych dodatkowo uwzględniane są:
  • miejscowe warunki terenowe, np. nierówności terenu, jeziora, rzeki itp.,
  • rozległość terenu, charakter zabudowy oraz warunki dojścia i dojazdu do poszczególnych zabudowań mieszkalnych.

Rejony statystyczne otrzymały niepowtarzalne sześciocyfrowe identyfikatory kończące się zerem. Rejon statystyczny, w którym występuje intensywny rozwój budownictwa mieszkaniowego, można podzielić na 9 nowych rejonów przez zmianę ostatniej cyfry numeru – 0 na kolejne cyfry 1, 2, 3, …9. W ten sposób rejon statystyczny o takim samym numerze w zakresie pierwszych pięciu cyfr, przez długie lata odpowiada, mimo wielokrotnych podziałów temu samemu terenowi macierzystemu. Zasada ta pozwala porównywać dane statystyczne dla tych samych obszarów, zebrane z kilku kolejnych narodowych spisów powszechnych.
Numery obwodów spisowych są jednocyfrowe i w ramach rejonu statystycznego przybierają wartości od 1 do 9. Obwody spisowe w ramach rejonu statystycznego zachowują numerację ciągłą, tzn. nie mogą wystąpić luki w numeracji obwodów. Przekroczenie maksymalnej liczby obwodów spisowych w rejonie powoduje konieczność dokonania podziału rejonu statystycznego.

Aktualizacja systemu rejonów statystycznych i obwodów spisowych.

Aktualizacja systemu, prowadzona jest, co najmniej raz w roku, w powiązaniu z aktualizacją systemu identyfikacji adresowej ulic, nieruchomości, budynków i mieszkań NOBC i polega na:

• wprowadzaniu, co kwartał zmian w zasobach mieszkaniowych oraz szacunkowym zaludnieniu poszczególnych rejonów i obwodów,
• przeprowadzeniu, co najmniej raz w roku zmian w sieci rejonów statystycznych i obwodów spisowych, w tym po wprowadzeniu zmian w podziale terytorialnym oraz w podziale na obręby ewidencyjne,
• aktualizacji wektorowej warstwy granic jednostek podziału statystycznego.

SYSTEM IDENTYFIKACJI ADRESOWEJ ULIC, NIERUCHOMOŚCI, BUDYNKÓW I MIESZKAŃ (NOBC)

Zakres obiektów identyfikacji terytorialnej objętych systemem NOBC

System identyfikacji adresowej ulic, nieruchomości, budynków i mieszkań obejmuje:

• budynki mieszkalne,
• inne budynki, w których znajduje się przynajmniej jedno mieszkanie lub obiekt zbiorowego zakwaterowania,
• mieszkania,
• obiekty zbiorowego zakwaterowania np. domy dziecka, internaty, akademiki, hotele, sanatoria itp.,
• pomieszczenia prowizoryczne i obiekty ruchome o ile służą jako miejsce zamieszkiwania ludności np. barka, barakowóz, altana, garaż itp.

wraz z ich danymi adresowymi przyporządkowanymi do rejonów statystycznych i obwodów spisowych. Identyfikacji obiektów ujętych w systemie służą katalogi: jednostek podziału terytorialnego kraju (TERC), miejscowości (SIMC) i ulic (ULIC) – dane adresowe zapisane są przy pomocy identyfikatorów.

Źródła i częstotliwość aktualizacji systemu NOBC

Podstawą aktualizacji bazy adresowej NOBC są:

• informacje o zmianach w zasadniczym trójstopniowym podziale terytorialnym kraju oraz zmianach urzędowych nazw miejscowości i ich rodzajów, wprowadzonych rozporządzeniami Rady Ministrów i ministra właściwego do spraw administracji publicznej (zmiany wprowadzone do katalogów TERC i SIMC),
• zestawienia danych dotyczących obszarów przekazywanych w związku z dokonaną zmianą w podziale terytorialnym,
• informacje o zmianach w numeracji porządkowej budynków, nazewnictwie ulic (zmiany wprowadzone do katalogu ulic) i podziale na obręby ewidencyjne,
• elektroniczne kwartalne wykazy: ,,Wykaz budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania przekazanych do użytku w danym kwartale’’ i ,,Wykaz ubytków zasobów mieszkaniowych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania w danym kwartale’’ (załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, Dz. U. z 2012 r. poz. 403), sporządzane przez organy administracji geodezyjnej i kartograficznej w powiecie lub powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego.
  
  Uwaga:
  
  Poniżej zamieszczone zostały struktury plików XML zgodne ze schematem XSD. Jednostki przekazujące informacje o budynkach i mieszkaniach mogą przekazywać dane z własnych baz w postaci plików XML zgodnych z tą strukturą z pominięciem elektronicznego formularza w zainstalowanej aplikacji z zastrzeżeniem, że walidacja za pomocą XSD nie zapewnia pełnej kontroli logicznej oraz weryfikacji poprawności zapisu danych adresowych (nazw i identyfikatorów jednostek podziału terytorialnego, miejscowości, ulic) w przekazywanym pliku. Ten sposób przekazywania informacji nie obejmuje danych za IV kwartał 2018 r. i nie może być zastosowany do wykazów budynków oddanych do użytku sporządzanych w powiązaniu ze sprawozdaniem B07. W takim przypadku dane powinny być przesyłane tak jak dotychczas w postaci pliku XML wygenerowanego z aplikacji zainstalowanej zgodnie z instrukcją zamieszczoną na stronie https://cs.stat.gov.pl/PINB/.
  
  Struktury plików
  Wykaz budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania przekazanych do użytku
  Wykaz ubytków zasobów mieszkaniowych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania

Częstotliwość aktualizacji bazy zależy od zakresu informacji podlegających aktualizacji:

• na bieżąco wprowadzane są zmiany cech adresowych dotyczące nazw miejscowości i ulic oraz numeracji porządkowej budynków i mieszkań (po wprowadzeniu zmian do katalogów miejscowości i ulic i pozyskaniu informacji o dokonanych zmianach w numeracji porządkowej),
• kwartalnie wprowadzane są zmiany ilościowe dotyczące zasobów mieszkaniowych oraz przybliżonej liczby osób,
• raz w roku dokonuje się korekt w podziale na rejony statystyczne i obwody spisowe wynikające z przekroczenia przez te jednostki limitów wielkościowych oraz wprowadzonych zmian w podziale terytorialnym i w podziale na obręby ewidencyjne.

CENTRALNY KATALOG ULIC (ULIC)

Katalog ulic stanowi ogólnopolski zbiór ulic przypisanych do miejscowości w ramach jednostek podziału terytorialnego. Podstawą utworzenia katalogu był alfabetyczny wykaz wszystkich niepowtarzalnych nazw ulic występujących w Polsce. Każdej nazwie w katalogu przyporządkowana została cecha, tj. określenie typu: ulica, aleja, plac, skwer, bulwar itp., a unikalnej parze: [cecha] +[nazwa ulicy] został nadany pięciocyfrowy identyfikator. Ulice o takiej samej nazwie i cesze, występujące w różnych miejscowościach mają ten sam identyfikator. Jednakowe nazwy ulic różniące się cechą oznaczane są odrębnymi identyfikatorami.

Przykłady:

Lista cech występujących w katalogu ulic:
ul. (ulica), al. (aleja), pl. (plac), skwer, bulw. (bulwar), rondo, park, rynek, szosa, droga, os.(osiedle), ogród, wyspa, wyb. (wybrzeże), inne.
Cecha „inne” dotyczy w szczególności sytuacji gdy:

• charakter obiektu nie został odzwierciedlony na liście cech (np. wiadukt, dworzec, stacja itp.),
• w wyniku zmian administracyjnych przyłączono do miasta teren wiejski, na którym nie występuje sieć ulic i nowe nazwy nie zostały jeszcze nadane, a do zapisu adresów budynków urząd gminy wykorzystuje nazwy występujących tam wcześniej miejscowości wiejskich.

Aktualizacja katalogu ulic

Centralny Katalog Ulic aktualizowany jest na bieżąco w cyklu jednodniowym. Korekty do aktualizacji katalogu wprowadzane są przez urzędy statystyczne na podstawie:
przekazywanych przez urzędy gmin informacji o nadaniu lub zmianie nazw ulic, placów, rond itp., informacji o zmianach w podziale terytorialnym kraju oraz informacji o zmianach w nazewnictwie i rodzajach miejscowości.
Urzędy gmin mają obowiązek przesyłać do urzędów statystycznych informację o nadaniu i zmianie nazw ulic w ciągu 7 dni od dnia podjęcia przez radę gminy uchwały wprowadzającej lub zmieniającej nazwę ulicy.

Zasady aktualizacji katalogu ulic:

• jeśli nazwa nowopowstałej ulicy występuje już w katalogu z taką samą cechą, otrzymuje ona identyfikator nazwy ulicy już istniejącej,
• jeśli nazwa dopisywanej ulicy nie występuje w katalogu lub różni się cechą, wtedy otrzymuje identyfikator następny po ostatnim występującym w Centralnym Katalogu Ulic,
• jeśli ulica zostaje zlikwidowana i jej nazwa nie występuje w żadnej innej miejscowości, wtedy przechodzi ona wraz z identyfikatorem do zbioru archiwalnego do momentu, gdy taka nazwa ulicy w połączeniu z cechą ponownie zaistnieje w dowolnej miejscowości; otrzyma wówczas ten sam przechowywany w archiwum identyfikator,
• jeśli nazwa ulicy z taką samą cechą występuje w wielu miejscowościach, a wycofana zostaje tylko w jednej z nich, wtedy z Centralnego Katalogu Ulic usuwana jest ulica tylko w tej miejscowości, w której nazwa ulicy przestała występować,
• przeniesienie ulicy w wyniku zmian administracyjnych do innej jednostki podziału terytorialnego kraju nie ma wpływu na jej identyfikator; zmianie ulegają jedynie informacje o miejscowości i jednostce, w której występuje dana nazwa ulicy (identyfikator miejscowości i gminy).